Energietransitie kan nadelige gevolgen hebben voor burgers en bedrijven

Op nationaal, regionaal en individueel niveau moeten keuzes gemaakt worden om het Nederlandse energiesysteem te verduurzamen. Het is belangrijk om na te gaan welke consequenties deze keuzes hebben voor de welvaart en het welzijn van verschillende groepen Nederlanders.  Dit is de oproep in een nieuw rapport van ECN, Tertium, Milieudefensie en Alliander dat een verkenning biedt van scenario’s, oplossingen en handvatten voor het werken aan dit vraagstuk.

Een beslissing die goed is voor een duurzamer Nederland in het algemeen, kan leiden tot maatschappelijke ongelijkheid op nationaal, regionaal, lokaal of individueel niveau. Ongelijkheid in de samenleving voorkomen is moeilijk, maar we kunnen wel streven naar een energiebeleid dat de ongelijkheid tussen groepen in ieder geval niet vergroot. Als de energietransitie kan leiden tot ongelijkheden, zullen beleidsmakers hier op moeten inspelen, en veranderen waar nodig. Door het bespreken van stellingen en ideeën wordt in dit rapport besproken waar volgens de geïnterviewde experts keuzes gemaakt moeten worden, of waar een visie op nodig is.

De conclusies uit het rapport

De energietransitie kan nadelige gevolgen hebben voor burgers en bedrijven als er alleen wordt gekeken naar hoe klimaatdoelen bereikt moeten worden. Uitgaan van de doelen, die doorrekenen en dan onderhandelen over de stappen is niet genoeg—ook consequenties op maatschappelijke ongelijkheid moeten meegenomen worden in de afweging. In de jaren ‘60/’70 hadden politici ook niet voorzien dat de Groningers nu zo benadeeld zouden worden door de aardbevingen als gevolg van gaswinning in hun provincie.

Op lokaal niveau moet nu al worden nagedacht over een eerlijke energietransitie. Investeringen en plannen voor aardgasvrije wijken worden bijvoorbeeld nu gemaakt. De energierechtvaardigheid moet worden mee genomen in deze en andere lokale plannen. De onderlinge verhouding en consequenties van thema’s binnen de energietransitie is daarbij nog niet genoeg in kaart gebracht. Dat kan met het burgerperspectief centraal te stellen. Als ‘Jaap’ met zijn dieselauto het stadscentrum niet meer in kan, (maar een Tesla wel) hij ook nog eens z’n baan verliest bij een bedrijf die apparaten maakt voor fossiele energieproductie. Als er dan ook na besluit van de Rijkscoördinatieregeling een windmolenpark in zijn buurt komt waar hij overlast van krijgt, wordt hij op drie manieren een verliezer van de energietransitie. Dat is onwenselijk; zowel uit maatschappelijk oogpunt, maar het zal tevens de energietransitie vertragen.

‘Energy justice’ is een relatief onbekend begrip in Nederland. Er moet meer onderzoek gedaan worden naar dit begrip als toetsingskader voor bestaand en nieuw beleid van Nederland. Met een rechtvaardig toetsingskader kan de energietransitie op een nieuwe manier bekeken worden. Dit kan beleidsmakers helpen met de enorme opgave dat er nu ligt.